Skrzyżowanie Pál i Mária utca - Dom zaznaczony czerwoną strzałką nawiązuje do miejsca Placu Broni w powieści

Chłopcy z Placu Broni (węg. A Pál utcai fiúk) – powieśćFerenca Molnára, która ukazała się w 1906 r. jako A Pál utcai fiúk (węg., dosł. Chłopcy z ulicy Pawła, przyległej do tytułowego placu).

Informacje ogólne[edytuj]

Książka została przełożona na język polski z przekładu niemieckiego w 1919 roku przez Janinę Mortkowiczową. W 2004 roku opublikowano nowy, z języka węgierskiego, przekład Tadeusza Olszańskiego. Do tego czasu ukazało się po polsku ponad 20 wydań tej powieści.

Chłopcy z Placu Broni do dziś w polskich szkołach pozostają lekturą.

Jest to książka należąca do klasyki literatury dla dzieci i młodzieży. Została przetłumaczona na wiele języków, była także podstawą kilku ekranizacji i adaptacji scenicznych. Najbardziej znaną adaptacją filmową jest koprodukcja węgiersko-amerykańska z 1969 r.

Fabuła[edytuj]

Akcja powieści dzieje się wiosną 1889 roku w Budapeszcie^[1]. Głównym bohaterem książki jest Erno Nemeczek, najmniejszy i najmniej poważany członek grupy Chłopców z Placu Broni. Grupa ta prowadzi wojny z grupą Czerwone Koszule (w pierwszej wersji polskiego tłumaczenia nazwa grupy, wywodząca się od nazwy uczestników wyprawy Giuseppe Garibaldiego na Sycylię, brzmiała błędnie Czerwonoskórzy). Członkowie Czerwonych Koszul - Feri Acz, Sebenicz, bracia Pastorowie, Wendauer i inni - chcą zdobyć Plac Broni, aby tam grać w palanta. Dowódca Chłopców z Placu Broni, Janosz Boka, nie chce na to pozwolić, więc Czerwone Koszule chcą zdobyć plac siłą.

Nemeczek razem z Boką oraz z Czonakoszem idzie na zwiady do Ogrodu Botanicznego (Füvészkert). Podczas tej wyprawy przeziębia się w wyniku ukrycia się w basenie z zimną wodą. Nemeczek chcąc udowodnić, że kocha Plac Broni, a także nie chcąc dłużej być szeregowcem, samotnie idzie na przeszpiegi na wyspę wroga. Tam Feri Acz każe braciom Pastorom go "wykąpać". Nemeczek dostaje zapalenia płuc i ma wysoką gorączkę, w wyniku czego musi przebywać w domu i leżeć w łóżku. W dzień bitwy między Czerwonymi Koszulami a Chłopcami z Placu Broni Nemeczek ucieka z domu w gorączce, aby walczyć. Z determinacją atakuje Feriego Acza i powstrzymuje go przed uwolnieniem braci Pastorów i Sebenicza z budki, dzięki czemu szala zwycięstwa przechyla się na stronę Chłopców z Placu Broni. Chłopca do domu odnosi Boka. Tam Nemeczek zaczyna majaczyć. Lekarz mówi ojcu, że chłopiec niedługo umrze, gdyż jego stan jest bardzo zły. Zmęczony wszystkim Nemeczek umiera po paru minutach od wyjścia lekarza.

Przed domem Nemeczka Boka spotyka Feriego Acza, który przyszedł dowiedzieć się czegoś na temat stanu zdrowia Nemeczka. Boka załamany odejściem przyjaciela udaje się na Plac Broni, aby się ukoić. Tam dowiaduje się, że Plac został sprzedany pod budowę domu. Boka pociesza się jedynie tym, że Nemeczek, który oddał życie za Plac, nie dożył chwili sprzedania "ojczyzny".